Chiến Tranh Không Có Một Gương Mặt Phụ Nữ

Không đơn thuần là một cuốn sách lịch sử về những sự kiện hay con số, mà theo chính lời tác giả Svetlana Alexievich, đó là “lịch sử về cảm xúc con người”. Tác giả đã dành 7 năm từ 1978 đến 1985 để đi đến hàng trăm thành phố và phỏng vấn hơn 200 nữ “cựu chiến binh” để họ kể lại những câu chuyện trên chiến trường và cuộc sống thời hậu chiến, những khó khăn và kỷ niệm, những cảm xúc và đau thương, mất mát. Tất cả những lời kể hết sức chân thực, trần trụi, đau buồn và đầy xúc động ấy đều được Svetlana Alexievich thu thập, ghi chép và chắp nối lại dưới dạng các đoạn văn độc thoại và trình bày trong cuốn sách của mình.

“Chiến Tranh Không Có Một Gương Mặt Phụ Nữ” là một tác phẩm văn chương – phi hư cấu ra đời không phải để tô màu hồng cho chiến tranh; ngược lại, nó là bản cáo trạng phê phán tội ác và sự hủy hoại của chiến tranh, của bom đạn và súng máy. Xuyên suốt cuốn sách, độc giả sẽ được chứng kiến vô số những câu chuyện hết sức đau lòng mà chúng ta sẽ thường không gặp từ những người đàn ông của chiến tranh. Đó là câu chuyện về những người phụ nữ phải học cách thích nghi với quân phục vốn dành cho nam, phải cắt đi mái tóc dài của mình và mang trong mình nỗi nhớ con khôn nguôi.

Đó là những trang ký ức về những ngày hành kinh với máu nhỏ giọt trên đường hành quân trong tiết trời nóng bức, nhưng họ buộc phải im lặng trong xấu hổ, giả vờ như không biết và thấy gì vì sau họ vẫn còn những chiến sĩ nam.

Đó là một vết sẹo đau đến tột cùng của một nữ chiến sĩ địu con trên lưng ra chiến trường cuối cùng phải bóp chết đứa bé của mình để bảo vệ cho đội quân gồm 30 người phụ nữ khác, nếu không tiếng khóc của đứa trẻ sẽ khiến họ bị địch phát hiện và giết chết.

Chiến tranh trong mắt những người phụ nữ là một bức họa nhuộm sắc đỏ, đặc biệt là màu đỏ của máu. Có một nữ chiến sĩ sau khi trở về từ cuộc chiến đã không còn dám đặt bất kỳ vật dụng màu đỏ nào trong nhà vì nỗi ám ảnh kinh hoàng mà súng đạn để lại cho cô chưa thể chấm dứt.

Song, sau tất cả, vết thương lớn nhất mà chiến tranh đã để lại cho những người phụ nữ chính là việc họ đã đánh mất “sự nữ tính” của mình. Có một người phụ nữ đã từ chối tham gia cuộc phỏng vấn của Svetlana Alexievich vì cô không thể chịu đựng nổi việc phải nhớ lại ba năm trên chiến trường ấy, bởi đó là khoảng thời gian cô cảm thấy mình không còn là một người phụ nữ nữa.

Họ than khóc và tiếc nuối cho tính nữ đã bị chôn vùi trong chiến tranh. Những người đàn ông, dù là cựu chiến binh, luôn tìm kiếm cho mình sự mềm mại và dịu dàng, nhưng những nữ xạ thủ, phi công và bắn tỉa kiên cường, thô ráp không thể trao cho họ điều đó. Vì vậy, nhiều người phụ nữ sau chiến tranh không thể tìm thấy cho mình một tình yêu hay một người chồng; dù còn ở độ tuổi đôi mươi đi chăng nữa, họ cảm thấy mình đã mất đi tuổi trẻ từ sâu trong tim.

Đàn ông bước ra từ chiến tranh sẽ được tôn vinh và ca ngợi vì sự can trường, tinh thần mạnh mẽ và lòng dũng cảm của họ. Tuy nhiên, những người phụ nữ trong cuốn sách “Chiến Tranh Không Có Một Gương Mặt Phụ Nữ” thú nhận rằng họ thường phải che giấu đi một quá khứ mà mình đã phải dốc lòng hy sinh bởi những định kiến khắt khe dành cho những nữ chiến sĩ: rằng họ đã bị hủy hoại, họ không còn nữ tính, dịu dàng và ngây thơ. Và những người đàn ông thường không muốn cưới những người phụ nữ đầy vết sẹo và đau thương ấy về làm vợ.

Dẫu vậy, những người phụ nữ can trường ấy vẫn cho thấy được phảng phất những nét dễ thương và lòng nhân ái qua những câu chuyện của mình: rằng một nữ chiến sĩ bắn chết một con ngựa để cả đội có thức ăn nhưng sau đó lại ngồi trong góc dằn vặt và không hề động đến phần ăn của mình; hay rằng họ đã cùng cứu lấy và băng vết thương cho một lính Đức – kẻ thù của mình – đang hấp hối. Trong cuốn sách “Chiến Tranh Không Có Một Gương Mặt Phụ Nữ” vẫn còn rất nhiều những mảnh ghép tự sự như thế nữa, có những mẩu chuyện ngọt ngào, dễ thương đến ấm lòng, nhưng phần lớn, chúng sẽ đau xót và xúc động đến tột cùng.